Bir Patrona Sahip Olmanız Gerektiği Fikri Üzerine: Büyük Şirketlerde Çalışmanın Doğal Olmayışı (You Weren't Meant to Have a Boss)

Yiğit Konur'un Okuma Listesi

"Paul Graham'ın 2008’de yazdığı bu makale, büyük şirketlerde çalışmanın insana doğasıyla ne kadar uyuşmadığını tartışıyor. İnsanların büyük gruplar halinde çalışmaya uyumlu olmadığını, bu durumun zihinsel özgürlüğümüzü kısıtladığını savunuyor. Kendin için çalışmanın ve küçük gruplarla iş yapmanın insana daha çok uyduğunu belirtiyor. Graham'a göre, büyük şirketlerde çalışmak, bireysel girişimini ve yaratıcılığını kısıtlar. Kendi başına çalışmanın, bireye daha çok özgürlük ve yeni şeyler yapma olanağı sağladığını ifade ediyor. Bu nedenle, küçük bir şirkette çalışmanın veya kendi girişimini başlatmanın, büyük bir şirkette çalışmaktan daha değerli olduğunu savunuyor.

---

# Bir Patrona Sahip Olmanız Gerektiği Fikri Üzerine: Büyük Şirketlerde Çalışmanın Doğal Olmayışı (You Weren't Meant to Have a Boss)

Mart 2008, rev. Haziran 2008

Teknoloji, hayatımızın her alanında olduğu gibi, iş hayatımızı da değiştiriyor. Ancak, bu değişim bazen doğal akışından çıkabiliyor. Düşünün, bedenlerimiz aslında çok fazla oturup az hareket etmek için tasarlanmamışken, biz bunu yapıyoruz. Aynı şekilde, normal bir iş, tıpkı beyaz unun veya şekerin bedenimize olan zararları gibi, zihnimize de zarar verebilir.

> ""...bir taahhüdün bilincinde olmak bazen tüm günü endişeyle geçirmenize neden olabilir."" - Charles Dickens

Ben de bu durumu, startup kurucularıyla birkaç yıl çalıştıktan sonra fark ettim. Şimdiye kadar 200'den fazla girişimciyle çalışma fırsatım oldu ve kendi startuplarını kuran yazılımcılarla, büyük firmalarda çalışan yazılımcılar arasında bariz bir fark olduğunu gördüm. Girişimcilerin mutlaka daha mutlu olduğunu söyleyemem; çünkü bir startup başlatmak oldukça stresli olabilir. Ama onlar, tatlı yiyerek kanepeye yayılmaktan ziyade, uzun bir koşu sonrası hissettikleri mutluluğu yaşıyorlar.

İstatistiklere göre anormal sayılsalar bile, startup kurucularının çalışma tarzı insan doğasına daha uygun gibi görünüyor.

Geçen yıl Afrika'ya gittim ve daha önce sadece hayvanat bahçelerinde gördüğüm birçok hayvanı doğal ortamlarında gördüm. Farkları inanılmazdı. Özellikle aslanlar. Doğada aslanlar, sanki on kat daha canlıymış gibi görünüyor. Tamamen başka hayvanlar gibiler. Kendi kendine çalışmanın, biz insanlara, bir aslanın doğada yaşamanın hissettirdiği gibi bir his verdiğini düşünüyorum. Hayvanat bahçesinde yaşamak belki daha kolay, ama aslında bir aslan için doğada yaşamak üzere tasarlanmıştır.

**Ağaçlar**

Büyük bir şirkette çalışmak neden bu kadar garip geliyor? Aslında bu durumun kökünde, insanların doğaları gereği bu kadar büyük gruplar halinde çalışmak için programlanmamış olmaları yatıyor.

Doğada hayvanları izlediğinizde her türün belirli bir grup büyüklüğünde daha iyi yaşadığını hemen fark edersiniz. Mesela bir impala sürüsünde 100 yetişkin olabilir, babunlar genellikle 20'şer kişilik gruplar halinde bulunurken, aslanlar genellikle 10 kişilik grupları geçmezler. İnsanların da benzer şekilde gruplar halinde çalışmak üzere programlandığını görüyoruz. Avcı-toplayıcı topluluklar üzerine okuduklarım, organizasyonlar üzerine yaptığım araştırmalar ve kendi deneyimlerim, ideal grup büyüklüğünün ne olması gerektiği konusunda bana bir fikir veriyor: 8 kişilik gruplar iyi iş çıkarırken; 20 kişilik gruplar yönetilmesi güç bir hal alır; ve 50 kişilik bir grup tam bir karmaşaya dönüşür.

Üst sınır ne olursa olsun, kesinlikle yüzlerce kişilik gruplarda çalışmak için programlanmış değiliz. Ama - ve bu durum daha çok teknolojiye olan bağımlılığımızdan kaynaklanıyor - birçok insan, yüzlerce hatta binlerce çalışanı olan büyük şirketlerde işe giriyor.

Şirketler, büyük grupların işe yaramayacağını bildiği için kendilerini birlikte çalışabilecek küçük birimlere böler. Ama bu birimleri koordine etmek için bir şeye daha ihtiyaç duyarlar: patronlara.

Bu daha küçük gruplar her zaman ağaç yapısı şeklinde düzenlenir. Patronunuz, grubunuzun ağaca bağlandığı noktadır. Ancak büyük bir grubu daha küçük gruplara bölmek için bu hileyi kullandığınızda, kimse tarafından açıkça dile getirilmeyen ilginç bir durum ortaya çıkar. Sizin grubunuzdan bir seviye yukarıdaki grupta, patronunuz tüm grubunuzu temsil eder. On yöneticiden oluşan bir grup, sadece alışıldığı üzere birlikte çalışan on kişi değil. Aslında bu grup, grupların bir topluluğudur. Yani, on yöneticiden oluşan bir grubun, sadece on bireyden oluşan bir grup gibi çalışabilmesi için, her yönetici için çalışan grup, sanki tek bir kişiymiş gibi çalışmak zorunda kalır. Diğer bir deyişle, çalışanlar ve yönetici arasında yalnızca bir kişinin özgürlüğü paylaşılmaktadır.

Pratikte, bir grup insanın tek bir kişi gibi hareket etmesi mümkün olmaz. Ancak bu şekilde gruplara ayrılan büyük bir organizasyonda, baskı her zaman bu yöne doğru olur. Her grup, insanların doğası gereği iş yapmayı sevdiği küçük, bireysel gruplar gibi çalışmayı hedefler.Gruplar, her bir bireyin hareket özgürlüğünü genişletirken, aynı zamanda tüm organizasyonun büyüklüğüne ters orantılı hale getiren bir denge sağlar. Bu, büyük bir organizasyonda çalışan herkesin bildiği bir durumdur. 100 kişilik bir şirkette çalışmanın ve 10.000 kişilik bir şirkette çalışmanın arasındaki farkı hissedersiniz. Bu durum, çalıştığınız ekip sadece 10 kişi bile olsa değişmez.

**Mısır Şurubu**

Büyük bir organizasyonun içindeki 10 kişilik bir grup, bir bakıma sahte bir kabileye benzer. Etkileşimde bulunduğunuz kişi sayısı gayet uygun. Ancak bir şey eksik: bireysel inisiyatif. Avcı-toplayıcı kabilelerinde daha çok özgürlük vardır. Liderler genellikle diğer kabile üyelerinden biraz daha güçlüdür, ancak bir patron gibi onlara ne yapacaklarını ve ne zaman yapacaklarını genellikle söylemezler.

Bu durumun suçlusu patronunuz değil. Gerçek problem, hiyerarşide bir üstteki seviyede tüm ekibinizin tek bir kişiymiş gibi algılanması. Patronunuz sadece bu durumu size aktaran bir elçi.

Bu yüzden büyük bir kuruluşta 10 kişilik bir ekiple çalışmak, aynı anda hem doğru hem de yanlış hissettirebilir. Yüzeyde, çalışmanız gereken türden bir grup gibi görünüyor, fakat önemli bir şeyler eksik. Büyük bir şirkette iş, yüksek fruktozlu mısır şurubu gibidir: sevmeniz gereken şeylerin bazı niteliklerine sahip ama diğerlerinde felaket derecede eksik.

Gerçekten de, yiyecekler, tipik bir işin nerede yanlış olduğunu açıklamak için mükemmel bir metafordur.

Örneğin, büyük bir şirket için çalışmak, çoğu yazılımcının varsayılan seçeneği. Bu ne kadar kötü olabilir ki? Aslında yiyecekler durumu oldukça açıkça anlatıyor. Bugün Amerika'nın rastgele bir yerine bırakılsanız, etrafınızdaki hemen hemen tüm yiyecekler sağlığınıza zararlı olacaktır. İnsan vücudu beyaz un, rafine şeker, yüksek fruktozlu mısır şurubu ve hidrojenlenmiş bitkisel yağ tüketmek için tasarlanmamıştır. Ancak eğer bir marketin içerisine girip rafları inceleyecek olursanız, bu dört malzemenin çoğu ürünün kalorisinin çoğunu oluşturduğunu görürsünüz. Yani bizim ""normal"" dediğimiz yiyecekler aslında sağlığımıza oldukça zararlı. İnsan vücudunun aslında tüketmek üzere tasarlandığı besinleri yiyenler genellikle sadece Birkenstock giyen ve Berkeley'de yaşayan birkaç tuhaf insan.

""Normal"" yiyecekler eğer bu kadar zararlıysa, neden her yerde karşımıza çıkıyor? Bunun iki ana sebebi var. Birincisi, bu yiyeceklerin anlık cazibesi. Pizzayı yedikten bir saat sonra kendinizi kötü hissetmenize rağmen, ilk birkaç ısırık çok iyi hissettirir. İkincisi ise ölçek ekonomileri. Abur cubur üretmek ölçeklendirilebilir; taze sebze üretmek ise değil. Bu da demek oluyor ki (a) abur cubur çok ucuz olabilir ve (b) bu yüzden onu pazarlamak için çok para harcamaya değer.

Eğer insanlar, ucuz, yoğun bir şekilde tanıtılan ve kısa vadede çekici olan bir şeyle; pahalı, az bilinen ve uzun vadede cazip olan bir şey arasında seçim yapmak zorunda bırakılsalar, sizce çoğu hangisini tercih eder?

İşte durum tam da aynı. Ortalama bir MIT mezunu, Google vey...